Haftanın tarihine bakış
Büyük Millet Meclisi, Sakarya Meydan Savaşı’nın kazanılmasından sonra Başkomutan Mustafa Kemal Paşa’ya, 19 Eylül 1921’de kanunla “Müşir” (Mareşal) rütbesi ile “Gazi” unvanı verdi.
Mustafa Kemal’e, Milli Mücadele’nin başında, Erzurum’da bulunduğu sırada, kendisini İstanbul’a çağıran Saray ile 8-9 Temmuz 1919 gecesi yaptığı telgraf görüşmesinde, resmi memuriyetine son verildiği bildirildi.
Mustafa Kemal Paşa da Harbiye Nezareti’ne ve Padişah’a, “resmi vazifesiyle beraber askerlik mesleğinden istifa ettiğini” bildiren telgraf gönderdi. Hiçbir rütbe sahibi olmayan Mustafa Kemal, “milletinin sinesinde” mücadelesini sürdürdü.
Sakarya Meydan Savaşı öncesinde Mustafa Kemal’e Millet Meclisi, 5 Ağustos 1921’de “Başkomutanlık” unvanı verdi. Savaşın 13 Eylül’de kazanılmasının ardından, Garp Cephesi Komutanı İsmet (İnönü) Paşa ile Genelkurmay Başkanı Fevzi (Çakmak) Paşa, cepheden, “Edirne Mebusu İsmet ve Kozan Mebusu Fevzi” imzalarıyla Meclis’e 15-16 Eylül 1921’de gönderdikleri tarihi önergeyle Mustafa Kemal’e “Müşirlik” rütbesi ile “Gazi” unvanı “tevcihini” önerdi.
Meclis’in kanunla bu önergeyi kabul etmesiyle Mustafa Kemal Paşa’ya “Mareşal” rütbesi ve “Gazi” unvanı verildi.
Belli başlı öteki olaylar
18 Eylül
1851- Amerikan gazetesi New York Times yayımlanmaya başlandı.
1934- Sovyetler Birliği, Milletler Cemiyeti’ne girdi.
1948- Pakistan’ın Kurucusu Muhammed Ali Cinnah öldü.
1956- Efes’te 1926’dan beri sürdürülen arkeolojik kazılarda, “Prytaneion” adı verilen bölümde, dünyaca ünlü Artemis heykeli gün ışığına çıkarıldı.
1961- Yassıada mahkumları Kayseri Cezaevi’ne nakledildi.
1962- Kıbrıs’ta Rauf Denktaş’a suikast girişiminde bulunuldu.
1970- Rock yıldızı Jimy Hendrix, aşırı dozda uyuşturucudan öldü.
1978- ABD Başkanı Jimmy Carter öncülüğünde, Mısır Devlet Başkanı Enver Sedat ve İsrail Başbakanı Menahem Begin, barış anlaşması imzaladı.
1993- Saz sanatçısı Nida Tüfekçi 64 yaşında vefat etti.
1997- “Bizimkiler” televizyon dizisinin “Hakim Bey”i, tiyatro ve sinema sanatçısı Orhan Çağman 70 yaşında vefat etti.
2005- Afganistan’da 1969’dan bu yana ilk parlamento seçimleri yapıldı.
2012- BDP İstanbul Milletvekili Sebahat Tuncel, “terör örgütü üyesi olma” suçundan hakkında açılan davada 8 yıl 9 ay hapis cezası aldı.
2021- Cezayir’de iç savaşın ardından 1999’da göreve gelen ve ülkeyi 20 yıl boyunca yöneten eski Cumhurbaşkanı Abdulaziz Buteflika 84 yaşında hayatını kaybetti.
19 Eylül
1575- Padişah III. Murat’ın görevlendirdiği Müneccimbaşı Takiyüddin Efendi’nin öncülüğünde kurulan İstanbul Rasathanesi açıldı. Rasathane, devrin Şeyhülislamı tarafından 1580’de yıktırıldı.
1893- Yeni Zelanda kolonisi, kadınlara oy hakkı tanıyan ilk ulus oldu. Bu atılımın öncüsü, 1866’da kadın hareketini başlatan Kate Sheppard idi.
1921- TBMM, Mustafa Kemal Paşa’ya, “Mareşal” rütbesiyle “Gazi” unvanı verdi.
1951- Kuzey Atlantik Paktı Konseyi, Türkiye ve Yunanistan’a NATO’ya katılma çağrısı yaptı.
1955- Arjantin Cumhurbaşkanı Juan Peron, askeri darbeyle devrildi ve Paraguay’a sürüldü.
1961- Eski başbakanlardan Ordinaryüs Prof. Şemsettin Günaltay hayatını kaybetti.
1970- Türk Hava Yollarının Antalya adlı uçağı Isparta yakınlarında düştü, 154 kişi hayatını kaybetti.
1985- Meksika’nın başkenti Meksiko’da meydana gelen 8,1 büyüklüğündeki depremde 35 binden fazla kişi öldü.
1987- 10. Akdeniz Oyunlarında Serbest Güreş Milli Takımı, 6 altın, 1 gümüş madalya ile takım halinde şampiyon oldu.
2010- 95 yıl aradan sonra ilk kez bir günlüğüne ibadete açılan Akdamar Kilisesi’nde ayin yapıldı.
2012 – Numan Kurtulmuş’un genel başkanlığını yaptığı Halkın Sesi Partisi (HAS Parti) olağanüstü kongrede feshedildi.
2017- Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği, Yemen’de savaş nedeniyle evlerini terk eden kişilerin sayısının 2 milyona yaklaştığını duyurdu.
2021- Pakistan Uluslararası Havayolları (PIA), 22 yıl aranın ardından Pakistan’dan Suriye’nin başkenti Şam’a ilk yolcu seferini gerçekleştirdi.
2022- 8 Eylül’de vefat eden İngiltere Kraliçesi 2. Elizabeth’in resmi cenaze töreni, dünya genelinden çok sayıda üst düzey devlet yetkilisinin katılımıyla tarihi Westminster Abbey Kilisesi’nde yapıldı.
20 Eylül
622- Hazreti Muhammed ile Hazreti Ebubekir, Medine’ye ulaştı.
1519- Portekizli kaşif Magellan, 270 kişi ve 5 gemiyle İspanya’dan yola çıktı.
1937- Dolmabahçe Sarayı Veliaht dairesinde, Atatürk’ün de isteğiyle Türkiye’nin ilk resim ve heykel müzesi açıldı.
1946- Basın Kanunu TBMM’de kabul edildi.
1985- Halk müziği yorumcusu, opera sanatçısı, besteci ve şair Ruhi Su, 73 yaşında vefat etti.
1988- Naim Süleymanoğlu, Seul Olimpiyat Oyunları’nda halter dalında 6 dünya rekoru kırdı.
1992- Özgür Gündem gazetesi yazarı Musa Anter, Diyarbakır’da öldürüldü.
1992- Gazeteci yazar İlhami Soysal 64 yaşında öldü.
1994- Bakü’de petrol anlaşması imzalandı. İngiliz BP, Amerikan Amaco, Penzol, Rus Lukoil ve TPAO, bir konsorsiyum oluşturdu.
2011- Yargıda sesli ve görüntülü ifade dönemi başladı. Duruşma nedeniyle sevk ve nakillerin en aza indirilmesini amaçlayan Ceza Muhakemesinde Ses ve Görüntü Bilişim Sisteminin Kullanılması Hakkında Yönetmelik yürürlüğe girdi.
2011- Türk futbolunda, kulüplere verilen “seyircisiz maç cezası” dönemi, Fenerbahçe-Manisaspor karşılaşmasıyla sona erdi. Fenerbahçe Şükrü Saraçoğlu Stadı, kadınlara ve çocuklara açıldı.
2016- Kanadalı ve Çinli bilim adamları, fiber optik ağda bir yerden diğerine bilgiyi, fiziksel herhangi bir şey üzerine yüklemeden aktarmayı başardı.
2018- Tiyatro ve sinema sanatçısı Ferdi Merter Fosforoğlu, 79 yaşında vefat etti.
2020- Rasim Öztekin, Harbiye Cemil Topuzlu Açık Hava Sahnesi’nde gerçekleştirilen törende, güldürü geleneğinin nişanesi olarak kabul edilen Kel Hasan Efendi’nin kavuğunu, Şevket Çoruh’a devretti.
2022- Rusya, 2024 Avrupa Futbol Şampiyonası’ndan (EURO 2024) men edildi.
21 Eylül
1903- İlk kovboy filmi Kit Carson’un prömiyeri ABD’de yapıldı.
1932- Himaye-i Etfal Cemiyetince düzenlenen “Alaturka Güreş” karşılaşmaları Taksim Stadyumu’nda yapıldı.
1938- İlk televizyon haber programı BBC’de yayımlandı.
1943- Karikatürist Sedat Nuri İleri 55 yaşında öldü.
1943- İnönü Ansiklopedisi’nin ilk fasikülü yayımlandı.
1947- Zonguldak Kozlu kömür ocaklarındaki grizu patlamasında 48 işçi öldü.
1973- Sanat tarihçisi Tahsin Öz hayatını kaybetti.
1975- Ressam ve şair Bedri Rahmi Eyüboğlu 62 yaşında vefat etti.
1980- Orgeneral Haydar Saltık, Devlet Başkanı Genel Sekreteri oldu. Aynı gün Başbakan Bülend Ulusu, hükümetini açıkladı.
1989- Sinema yönetmeni ve yapımcı Ertem Eğilmez 60 yaşında vefat etti.
2000- Gazeteci yazar Ahmet Taner Kışlalı suikastında araca bombayı yerleştirdiği belirtilen Rüştü Aytufan Sapanca’da yakalandı.
2011- Türk müziğine 80’in üzerinde eser kazandıran Ahmet Niyazi Şengül Safranbolu’da 85 yaşında hayatını kaybetti.
2015- Nijerya’nın kuzeydoğusundaki Borno eyaletinin başkenti Maiduguri’de bir camiye düzenlenen intihar saldırısında 54 kişi hayatını kaybetti.
2016- Mısır’ın kuzeyinde Kefr Eş-Şeyh’ten Akdeniz’e açılan göçmen teknesinin batması sonucu 204 kişi hayatını kaybetti. Yola çıkarken kaç kişiyi taşıdığı bilinmeyen teknede bulunan 164 kişi kurtarıldı.
2017- ABD, desteklediği ÖSO’ya Deyrizor operasyonunda terör örgütü PKK/PYD ile hareket etme teklifi yaptı. ÖSO grupları ise operasyonda terör örgütüyle aynı safta yer almayı reddetti.
2017- Meksika’nın başkenti Meksiko’da meydana gelen 7,1 büyüklüğündeki depremde 366 kişi öldü, yıkılan binaların enkazından 52 kişi kurtarıldı.
2018- Suudi Arabistan’ın resmi televizyon kanalında ilk kez bir kadın spiker ana haber bültenini sundu.
2020- Koronavirüs salgını nedeniyle Türkiye’de mart ayından bu yana kapalı olan okullar, anaokulu ve ilkokul 1’inci sınıflarda yüz yüze eğitim için kapılarını açtı.
2021- Japonya’da 107 yaşlarındaki Umeno Sumiyama ve Koume Kodama “yaşayan en yaşlı ikiz” olarak Guinness Rekorlar Kitabı’na girdi.
2022- Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Rusya Devlet Başkanı Putin ve Ukrayna Devlet Başkanı Zelenskiy ile yürüttüğü diplomasi trafiği sonucu 200 savaş esiri mübadele edildi.
2022 – Muğla’nın Marmaris ilçesinde çıkan yangına müdahale için havalanan Rusya menşeili yangın söndürme helikopterinin kaza kırıma uğraması sonucu, uçuş mühendisi Aleksandr İakovlev ile uçuş teknisyeni Alexey Volkov hayatını kaybetti.
2022 – Yazar Musa Anter’in 1992’de öldürülmesi ve AK Parti MKYK Üyesi Orhan Miroğlu’nun yaralanması ile bazı eylemlerden sorumlu tutulan “Yeşil” kod adlı Mahmut Yıldırım’ın da arasında olduğu 18 sanık hakkındaki dava, zaman aşımı gerekçesiyle düşürüldü.
22 Eylül
1520- Dokuzuncu Osmanlı Padişahı Yavuz Sultan Selim öldü.
1792- Fransa’da cumhuriyet ilan edildi.
1903- İtalo Marconi, kornet (cornet) dondurma külahının patentini aldı.
1908- Bulgaristan, Osmanlı’dan bağımsızlığını ilan etti.
1919- Türkiye İşçi ve Çiftçi Sosyalist Fırkası kuruldu.
1932- Gazeteci, yazar, besteci Ahmet Rasim, 68 yaşında öldü.
1943- Ankara Fen Fakültesi kuruldu.
1959- Avrupa ile ABD arasındaki ilk telefon kablo hattı resmen açıldı.
1964- Sosyal Demokrat Parti kuruldu.
1964- Cumhurbaşkanı Cemal Gürsel, Yassıada hükümlüleri Refik Koraltan, Rüştü Erdelhun, Selim Yatağan ve Nedim Ökmen’i sağlık sorunları nedeniyle affetti.
1980- İran-Irak savaşı başladı.
1985- Fransız hükümeti, 10 Temmuz 1985’te batan Greenpeace’e ait “Rainbow Warrior” gemisini, Fransız gizli servisi ajanlarının batırdığını kabul etti.
1993- New York Metropolitan Müzesi, “Karun Hazinesi”ni Türkiye’ye geri göndermeye karar verdi.
2000- Bakanlar Kurulu, Kopenhag Kriterleri ile paralel insan hakları raporunu kabul etti.
2001- Besteci ve müzik yorumcusu Fikret Kızılok, kalp hastalığı nedeniyle tedavi gördüğü İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi’nde 54 yaşında hayatını kaybetti.
2005- Sinema sanatçısı Tanju Korel 61 yaşında İstanbul’da vefat etti.
2007- Sinema oyuncusu Ali Kemal Asıliskender tedavi gördüğü hastanede hayatını kaybetti.
2008- Tiyatro sanatçısı Hadi Çaman İstanbul’da kaldığı özel bakımevinde 65 yaşında vefat etti.
2011- Tuğamiral Ali Sadi Ünsal, Tümamiral Fikret Güneş, albaylar Sencer Başat ve Mehmet Koray Eryaşar ile Binbaşı Cem Çağlar, “Balyoz Planı” soruşturması kapsamında tutuklandı.
2011- KKTC Bakanlar Kurulu, Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı’na KKTC deniz yetki alanlarında petrol ve doğal gaz arama ruhsatı verdi.
2012 – Feshedilen HAS Parti’nin Genel Başkanı Numan Kurtulmuş, Haliç Kongre Merkezi’nde düzenlenen İstanbul İl Başkanlığı Danışma Meclisi ve Katılım Toplantısı’nda AK Parti’ye katıldı.
2013- Endonezya’nın Güney Sumatra Adası’nın başkenti Palembang’da düzenlenen 3. İslami Dayanışma Oyunları’nda Türkiye, oyunları 23’ü altın olmak üzere toplam 103 madalyayla 5’inci sırada bitirdi.
2015- Alman otomobil üreticisi Volkswagen, dünya genelinde 11 milyon dizel motorlu aracın emisyon testi manipülasyonundan etkilendiğini ve zararı karşılamak için yaklaşık 6,5 milyar avroluk bütçe ayırdıklarını bildirdi.
2017- Kocaeli/Kefken açıklarında içerisinde göçmenlerin bulunduğu bir balıkçı teknesinin batması sonucu 22 kişi hayatını kaybetti.
2017- Milli atlet Aslı Çakır, doping nedeniyle Türkiye Atletizm Federasyonu Disiplin Kurulu tarafından ömür boyu pistlerden men edildi.
2021 – 2019 “Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Büyük Ödülleri”nin sahiplerinden mimar Prof. Dr. Doğan Kuban, Beykoz’daki evinde 95 yaşında hayatını kaybetti.
2022- Kamboçya’da Kızıl Kmerler rejiminin işlediği iddia edilen suçlara dair Birlemiş Milletler (BM) destekli yürütülen dava, 16 yıllık yargılamaların ardından sona erdi. 16 yıllık yargı süreci 337 milyon dolara mal olurken, davada sadece 3 kişi mahkum edildi.
23 Eylül
1856- İzmir-Aydın hattı demir yolu imtiyazı, bir İngiliz şirketine verildi. 1866 yılında işletmeye açılan 612 kilometrelik demir yolu hattının imtiyazı 15 Ekim 1950’de dolacaktı. Ancak hükümet bu hattı 30 Mayıs 1935’te satın aldı.
1939- Psikanalizin babası sayılan Sigmund Freud Londra’da öldü.
1942- Naziler, Auschwitz’te gazla öldürme katliamlarına başladı.
1947- Bulgaristan Partisi lideri Nikola Petkov asıldı.
1954- Doğu Almanya polisi, 400 kişiyi ABD ajanı olmak iddiasıyla tutukladı.
1996- Anayasa Mahkemesi, Türk Ceza Kanunu’nun, evli erkeğin zinasına ayrıcalık tanıyan maddesini iptal etti.
2012- Milli motosikletçi Kenan Sofuoğlu, Dünya Supersport Şampiyonası’nın 12. ayak yarışı Portekiz koşusunu ikinci sırada tamamlayarak sezonun bitmesine bir yarış kala şampiyonluğunu ilan etti.
2016- Kolombiya Devrimci Silahlı Güçleri (FARC) liderleri, Kolombiya hükümeti ile vardıkları barış anlaşmasını oy birliğiyle kabul etti.
2017- Irak ve Suriye’ye sınır ötesi operasyon izni konusunda hükümete verilen yetkinin bir yıl daha uzatılmasına ilişkin Başbakanlık tezkeresi TBMM Genel Kurulunda kabul edildi.
2018- Slovakya’da gerçekleştirilen Dünya Gençler Güreş Şampiyonası’nda Milli sporcu Arif Özen, serbest stil 86 kiloda altın madalya kazandı.
2020- Manisa’daki Sidas Antik Kenti’nden yıllar önce çalınarak İtalya’ya götürülen Lidyalılara ait bin 800 yıllık antik taş adak yazıtı, Kültür ve Turizm Bakanlığının çabalarıyla 23 yıl sonra İtalya’nın başkenti Roma’dan THY’ye ait uçakla yeniden Türkiye’ye getirildi.
2021- Somali Ulusal Tiyatrosu’nda 30 yıl aradan sonra yeniden film gösterimi yapıldı. Başkent Mogadişu’daki tiyatro, iç savaşın başladığı 1991 yılından bu yana ilk kez seyircilerini ağırladı.
24 Eylül
1566- On birinci Osmanlı Padişahı II. Selim tahta çıktı.
1882- İstanbul Beyazıt Kütüphanesi kuruldu.
1947- Hindistan’da Müslüman mültecileri taşıyan tren, Pencap sınırında durduruldu. Sihler, 1200 mülteciyi kurşuna dizdi.
1960- Yüksek Adalet Divanı kuruldu.
1973- Şilili şair Pablo Neruda, Santiago’da öldü.
1996- Türk sanat müziği sanatçısı “Sanat Güneşi” Zeki Müren, 24 Eylül 1996’da TRT İzmir Stüdyosu’nda katıldığı program sırasında geçirdiği kalp krizi sonucu 65 yaşında yaşamını yitirdi.
1999- 12 Mart 1971 Muhtırası’nda imzası bulunan eski Hava Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Muhsin Batur öldü.
2013- Pakistan’ın güney ve güneybatısında meydana gelen 7,8 büyüklüğündeki depremde 355 kişi öldü, 619 kişi yaralandı.
2015 – Kurban Bayramı’nın ilk günü Mina’da şeytan taşlama sırasında yaşanan izdihamda, resmi rakamlara göre 769 kişi hayatını kaybetti, 934 kişi de yaralandı ancak İran, izdihamda ölenlerin sayısının 4 binden fazla olduğunu ileri sürdü.
2017- Almanya’da genel seçimin galibi yüzde 33 ile Hristiyan Birlik partileri olurken, aşırı sağcı popülist AFD ilk kez Federal Meclise girdi.
2021- Aydın’ın Didim ilçesindeki antik kent Miletos’ta yürütülen kazı çalışmalarında, 2 bin 400 yıl öncesine ait, dönemin sosyal yapısına göre orta statüdeki insanların kullandığı düşünülen iki konuta ulaşıldı.
2021- Dünyaca ünlü Brezilyalı roman ve söz yazarı Paulo Coelho, Türkçe’ye “Okçu’nun Yolu” (The Archer) adıyla çevrilen son kitabını olimpiyat şampiyonu milli sporcu Mete Gazoz’a adadı.
2022 – 20 kez grand slam şampiyonu 41 yaşındaki İsviçreli efsane tenisçi Roger Federer, Londra’daki 20 bin kişilik O2 Arena’da düzenlenen Laver Kupası maçı sonrasında tenisi bıraktı.
